ภาวะกลืนลำบาก ผลเสียต่อผู้สูงอายุ
ภาวะกลืนลำบาก: ภัยเงียบที่คุกคามผู้สูงอายุ
ภาวะกลืนลำบาก หรือ Dysphagia เป็นภาวะที่ผู้สูงอายุมักพบเจอ และเป็นปัญหาที่ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตอย่างมาก ภาวะนี้เกิดจากความผิดปกติของกล้ามเนื้อและระบบประสาทที่ควบคุมการกลืน ทำให้อาหารและของเหลวเคลื่อนที่จากปากลงสู่กระเพาะอาหารได้ยากขึ้น
ทำไมภาวะกลืนลำบากถึงน่ากังวลในผู้สูงอายุ?
- ภาวะขาดสารอาหาร: เมื่อกลืนลำบาก ผู้สูงอายุจะรับประทานอาหารได้น้อยลง ส่งผลให้ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ อ่อนเพลีย และเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
- ปอดอักเสบจากการสำลัก: อาหารหรือของเหลวอาจเข้าสู่ทางเดินหายใจ ทำให้เกิดการอักเสบของปอด ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต
- ภาวะซึมเศร้า: การรับประทานอาหารเป็นกิจกรรมที่สำคัญในการสร้างปฏิสัมพันธ์ทางสังคม เมื่อกลืนลำบาก ผู้สูงอายุอาจรู้สึกโดดเดี่ยวและซึมเศร้า
- ลดความสามารถในการดูแลตนเอง: ภาวะกลืนลำบากทำให้ผู้สูงอายุต้องพึ่งพาผู้อื่นในการดูแลมากขึ้น ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความเป็นอิสระ
สัญญาณบ่งบอกว่าผู้สูงอายุอาจมีภาวะกลืนลำบาก
- ไอหรือสำลักขณะกลืน
- น้ำลายไหล
- เสียงแหบหรือเปลี่ยนแปลง
- อาหารค้างในปากหรือคอ:
- น้ำหนักลด:
- ปฏิเสธอาหาร:
- เจ็บคอเมื่อกลืน:
สาเหตุของภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุ
- โรคหลอดเลือดสมอง: เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้กล้ามเนื้อที่ควบคุมการกลืนอ่อนแรง
- โรคปาร์กินสัน: ส่งผลต่อการเคลื่อนไหวและการควบคุมกล้ามเนื้อ
- มะเร็งในช่องปาก คอ หรือหลอดอาหาร: ก้อนเนื้องอกอาจกีดขวางทางเดินอาหาร
- การผ่าตัดในบริเวณคอหรือหัวใจ: อาจทำให้เส้นประสาทที่ควบคุมการกลืนเสียหาย
- ยาบางชนิด: ยาบางชนิดอาจมีผลข้างเคียงทำให้เกิดภาวะกลืนลำบาก
การรักษาและดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะกลืนลำบาก
- การประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ: แพทย์จะทำการประเมินเพื่อหาสาเหตุและความรุนแรงของภาวะกลืนลำบาก
- การปรับเปลี่ยนอาหาร: ปรับเปลี่ยนลักษณะของอาหารให้มีเนื้อนิ่ม มีน้ำซอส หรือบดละเอียด เพื่อให้ง่ายต่อการกลืน
- การฝึกกลืน: นักกายภาพบำบัดจะสอนเทคนิคการกลืนที่ถูกต้อง
- การให้อาหารทางสาย: ในกรณีที่รุนแรง อาจจำเป็นต้องให้อาหารทางสายยาง
- การใช้ยา: แพทย์อาจจ่ายยาเพื่อบรรเทาอาการ
การป้องกันภาวะกลืนลำบาก
- ดูแลสุขภาพช่องปาก: ทำความสะอาดช่องปากเป็นประจำ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์: เลือกอาหารที่มีใยอาหารสูง เพื่อช่วยในการเคลื่อนไหวของลำไส้
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อและระบบภูมิคุ้มกัน
- พบแพทย์เป็นประจำ: เพื่อตรวจสุขภาพและติดตามอาการ
ภาวะกลืนลำบากเป็นปัญหาที่สามารถรักษาและบรรเทาได้ การดูแลเอาใจใส่ผู้สูงอายุและการปรึกษาแพทย์อย่างทันท่วงที จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
ภาวะกลืนลำบาก เกิดจากอะไร? ในผู้สูงอายุ
ภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุ: สาเหตุและผลกระทบ
ภาวะกลืนลำบากหรือ Dysphagia เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและสุขอนามัยอย่างมาก การทำความเข้าใจสาเหตุของภาวะนี้จะช่วยให้เราสามารถดูแลผู้สูงอายุได้อย่างเหมาะสม
สาเหตุของภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุ
ภาวะกลืนลำบากเกิดจากความผิดปกติของกล้ามเนื้อและระบบประสาทที่ควบคุมการกลืน ทำให้อาหารและของเหลวเคลื่อนที่จากปากลงสู่กระเพาะอาหารได้ยากขึ้น สาเหตุหลักๆ ที่พบในผู้สูงอายุ ได้แก่:
- โรคทางระบบประสาท:
- โรคหลอดเลือดสมอง: เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้กล้ามเนื้อที่ควบคุมการกลืนอ่อนแรง
- โรคพาร์กินสัน: ส่งผลต่อการเคลื่อนไหวและการควบคุมกล้ามเนื้อ
- โรคอัลไซเมอร์: ทำให้ความสามารถในการควบคุมการกลืนลดลง
- โรคมะเร็ง: มะเร็งในช่องปาก คอ หรือหลอดอาหาร อาจกีดขวางทางเดินอาหาร
- การผ่าตัด: การผ่าตัดในบริเวณคอหรือหัวใจ อาจทำให้เส้นประสาทที่ควบคุมการกลืนเสียหาย
- ยาบางชนิด: ยาบางชนิดมีผลข้างเคียงทำให้เกิดภาวะกลืนลำบาก
- ภาวะติดเชื้อในช่องปาก: เช่น แผลในปาก หรือเชื้อรา ทำให้การกลืนเจ็บปวด
- ปัญหาทางกายวิภาค: เช่น ฟันผุ ฟันปลอมหลวม หรือลิ้นมีขนาดเล็กลง
ผลกระทบจากภาวะกลืนลำบาก
- ภาวะขาดสารอาหาร: เมื่อกลืนลำบาก ผู้สูงอายุจะรับประทานอาหารได้น้อยลง ส่งผลให้อ่อนเพลียและเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
- ปอดอักเสบจากการสำลัก: อาหารหรือของเหลวอาจเข้าสู่ทางเดินหายใจ ทำให้เกิดการอักเสบของปอด ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต
- ภาวะซึมเศร้า: การรับประทานอาหารเป็นกิจกรรมที่สำคัญในการสร้างปฏิสัมพันธ์ทางสังคม เมื่อกลืนลำบาก ผู้สูงอายุอาจรู้สึกโดดเดี่ยวและซึมเศร้า
- ลดความสามารถในการดูแลตนเอง: ภาวะกลืนลำบากทำให้ผู้สูงอายุต้องพึ่งพาผู้อื่นในการดูแลมากขึ้น ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความเป็นอิสระ
การป้องกันและรักษา
- พบแพทย์: เพื่อตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม
- ปรับเปลี่ยนอาหาร: ปรับเปลี่ยนลักษณะของอาหารให้มีเนื้อนิ่ม มีน้ำซอส หรือบดละเอียด
- การฝึกกลืน: นักกายภาพบำบัดจะสอนเทคนิคการกลืนที่ถูกต้อง
- การให้อาหารทางสาย: ในกรณีที่รุนแรง อาจจำเป็นต้องให้อาหารทางสายยาง
- การใช้ยา: แพทย์อาจจ่ายยาเพื่อบรรเทาอาการ
การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะกลืนลำบากต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย ทั้งแพทย์ พยาบาล นักกายภาพบำบัด และคนในครอบครัว
9 อาการสัญญาณอันตรายที่บ่งบอกว่าผู้สูงอายุอาจมีปัญหาในการกลืน
นอกจากนี้ Dysphasia ยังมักเกิดในผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัวอย่าง เนื้องอก พาร์กินสัน (Parkinson) ซึ่งกระทบกับการใช้ชีวิตของผู้ป่วย เช่น
- หายใจติดขัด หายใจไม่ออก
- สำลักหลังรับประทานอาหาร หรือดื่มน้ำ (อาหารหรือของเหลวเข้าสู่หลอดลม)
- ไอระหว่างหรือหลังกลืนอาหารหรือน้ำ
- สำลักน้ำลาย
- เสียงแหบ เครือ หรือเบา หลังจากกลืน
- เจ็บหรือแสบร้อนกลางหน้าอก
- น้ำลายไหลมากกว่าปกติ
- เคี้ยวลำบาก
- กลืนลำบากอาจนำไปสู่ปอดติดเชื้อจากการสำลักได้
วิธีการดูแลรักษาผู้ป่วย Dysphagia (ภาวะกลืนลำบาก)
ภาวะกลืนลำบาก หรือ Dysphagia เป็นปัญหาสุขภาพที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างมาก การดูแลผู้ป่วยจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่าย ทั้งแพทย์ พยาบาล นักกิจกรรมบำบัด และผู้ดูแลใกล้ชิด
วิธีการดูแลรักษาผู้ป่วย Dysphagia
- การประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ:
- แพทย์จะทำการประเมินหาสาเหตุของภาวะกลืนลำบาก
- นักกิจกรรมบำบัดจะประเมินความสามารถในการกลืน และออกแบบโปรแกรมการฝึกฝนที่เหมาะสม
- ปรับเปลี่ยนอาหาร:
- เปลี่ยนแปลงลักษณะของอาหาร: ทำให้อาหารมีเนื้อนิ่ม มีน้ำซอส หรือบดละเอียด
- เลือกชนิดของอาหาร: เลือกอาหารที่ง่ายต่อการกลืน เช่น โจ๊ก ปั่น ผลไม้บด
- ควบคุมปริมาณอาหาร: ป้อนอาหารทีละน้อย ไม่รีบร้อน
- การฝึกกลืน:
- ฝึกกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการกลืน: เช่น การบริหารลิ้น การเคลื่อนไหวขากรรไกร
- ฝึกท่าทางในการกลืน: จัดท่าให้นั่งตัวตรง ศีรษะตั้ง
- ฝึกการกลืนร่วมกับการหายใจ: เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการกลืน
- การให้อาหารทางสาย:
- ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้ อาจจำเป็นต้องให้อาหารทางสายยาง
- การใช้ยา:
- แพทย์อาจจ่ายยาเพื่อบรรเทาอาการ เช่น ยาลดกรด ยาลดการอักเสบ
- การดูแลสุขภาพช่องปาก:
- ทำความสะอาดช่องปากเป็นประจำ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
- การดูแลสุขภาพทั่วไป:
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์
- ออกกำลังกายเบาๆ อย่างสม่ำเสมอ
- การดูแลจิตใจ:
- ให้กำลังใจผู้ป่วย ช่วยให้ผู้ป่วยรู้สึกผ่อนคลาย
ข้อควรระวังในการดูแลผู้ป่วย Dysphagia
- ป้องกันการสำลัก:
- ป้อนอาหารทีละน้อย
- ตรวจสอบให้แน่ใจว่าผู้ป่วยกลืนอาหารหมดก่อนจะป้อนคำต่อไป
- หลีกเลี่ยงการพูดคุยขณะรับประทานอาหาร
- สังเกตอาการ:
- สังเกตอาการไอ สำลัก หรือเจ็บคอขณะกลืน
- หากมีอาการผิดปกติ ควรรีบปรึกษาแพทย์
การดูแลผู้ป่วย Dysphagia จำเป็นต้องอาศัยความอดทนและความเข้าใจ การทำงานร่วมกันระหว่างผู้ป่วย ครอบครัว และทีมแพทย์ จะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
กลืนลำบากในผู้สูงอายุ ส่งผลเสียอย่างไรบ้าง?
ภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างมาก และอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรงได้ หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษา โดยผลเสียที่สำคัญของภาวะกลืนลำบาก ได้แก่
- ภาวะขาดสารอาหาร: เมื่อผู้สูงอายุกลืนลำบาก จะทำให้รับประทานอาหารได้น้อยลง ส่งผลให้ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ อ่อนเพลีย และเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
- ปอดอักเสบจากการสำลัก: อาหารหรือของเหลวที่กลืนลงไปอาจเข้าสู่ทางเดินหายใจ ทำให้เกิดการอักเสบของปอด ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต
- ภาวะซึมเศร้า: การรับประทานอาหารเป็นกิจกรรมที่สำคัญในการสร้างปฏิสัมพันธ์ทางสังคม เมื่อกลืนลำบาก ผู้สูงอายุอาจรู้สึกโดดเดี่ยวและซึมเศร้า
- ลดความสามารถในการดูแลตนเอง: ภาวะกลืนลำบากทำให้ผู้สูงอายุต้องพึ่งพาผู้อื่นในการดูแลมากขึ้น ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความเป็นอิสระ
- เพิ่มความเสี่ยงในการเสียชีวิต: ผู้สูงอายุที่มีภาวะกลืนลำบากมักจะมีโรคประจำตัวอื่นๆ ร่วมด้วย การได้รับสารอาหารไม่เพียงพอและการติดเชื้อ ทำให้ร่างกายอ่อนแอลงและมีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตสูงขึ้น
นอกจากนี้ ภาวะกลืนลำบากยังส่งผลกระทบต่อด้านอื่นๆ ดังนี้
- การสื่อสาร: ผู้สูงอายุบางรายอาจมีปัญหาในการพูดหรือสื่อสาร เนื่องจากกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการพูดและการกลืนทำงานร่วมกัน
- สุขอนามัยในช่องปาก: การมีอาหารค้างอยู่ในช่องปากอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในช่องปากได้
- คุณภาพชีวิต: ภาวะกลืนลำบากทำให้ผู้สูงอายุไม่สามารถเพลิดเพลินกับการรับประทานอาหารได้ และอาจรู้สึกวิตกกังวลเกี่ยวกับการกิน
ดังนั้น หากสังเกตเห็นว่าผู้สูงอายุมีอาการกลืนลำบาก ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที
หากท่านสนใจรับบริการฟื้นฟูร่างกายควบคู่กับการดูแลทางด้านจิตใจ ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
สาขาในเมืองอุบล : 25/1 ถนน บูรพานอก ตำบล ปทุม อำเภอเมืองอุบลราชธานี อุบลราชธานี 34000
MAP : https://maps.app.goo.gl/N1QevUBZrx3Jcsae8
สาขาห้วยวังนอง : 318/118 บ้านค้อเหนือ หมู่12, ตำบล กุดลาด อำเภอเมืองอุบลราชธานี อุบลราชธานี 34000
MAP : https://maps.app.goo.gl/3mfAELzrGKt24G3D9
*********************************
ติดต่อสอบถามเพื่อขอรับบริการ
ไอแคร์ เวเนส จำกัด
ไอแคร์ เวลเนส เซ็นเตอร์
โทร : 066-112-9500
ไอแคร์ เนอร์สซิ่งโฮมอุบลฯ – i Care
โทร : 066-109-4500
Line : @icare-nursing (มี@)
อินบล็อกสอบถามได้ตลอด 24 ชั่วโมง
*********************************
#ไอแคร์ เวลเนส เซ็นเตอร์ #ไอแคร์ เนอร์สซิ่งโฮมอุบลฯ – i Care